Julia Nieto Cadavid
Julia das Lourenzas
Julia Nieto Cadavid, máis coñecida como Julia das Lourenzas, naceu no lugar de Meilide (Cerdedo). Filla de Isolina Cadavid e Francisco Nieto, foi a segunda de cinco irmáns: Concha, Julia, Candelaria, Francisco e Isidro. Aínda que a súa data exacta de nacemento é descoñecida, sabemos que faleceu o 25 de xaneiro de 2009, aos 92 anos de idade, deixando un legado que transcende a súa aldea e cultura.
A música estaba presente en cada recuncho da vida de Julia. Na súa casa, como na de moitos dos seus veciños, celebrábanse ruadas, encontros comunitarios nos que a música tradicional, o baile e o canto se entrelazaban co traballo da terra e a vida social do rural galego. Julia tocaba a pandeireta e cantaba nas ruadas, que se celebraban na eira da súa casa en Meilide, converténdose así nunha anfitrioa natural de encontros musicais. A súa conexión coa música non era casual: a súa familia, particularmente o seu irmán Francisco Nieto Cadavid, máis coñecido como Paco de Meilide, foi tamén un recoñecido músico da zona, especializado no trombón. Paco, nado o 10 de novembro de 1920, formouse na academia de música de José Benito en Cerdedo e dedicou boa parte da súa vida á música, aínda que tivo que interromper a súa carreira pola guerra.
Julia viviu unha vida modesta e plena, caracterizada polas decisións tomadas en función do seu propio benestar e liberdade persoal. Segundo conta Maricarmen Varela, unha das persoas que a coñeceu, Julia tivo tres pretendentes ao longo da súa vida. Entre eles, destaca Elías Sueiro Sieiro, un gaiteiro de Cabenca coñecido pola súa habilidade como artesán, especialmente na fabricación de instrumentos de percusión como caixas e foles de gaita. Con todo, ningún destes pretendentes acabou sendo o seu compañeiro definitivo.
Unha das anécdotas máis divertidas que Julia contaba refírese ao seu último pretendente, quen, aínda que era un home moi traballador, tiña un problema que a ela lle resultaba insalvable: era demasiado baixiño. Ao bailar con el, Julia dicía entre risas que "tropezaba coas narices", o que facía que a experiencia de bailar fose incómoda. Ela mesma ría co humor que a caracterizaba ao lembrar que, "cando fose vello íalle botar todos os mocos enriba," facendo referencia a que as súas narices sempre chocaban ao bailar. Ao final, Julia decidiu deixar a relación e decidiu quedarse solteira porque, segundo ela, "coma mellor se estaba."
Julia adicouse ao traballo no campo, como tantas mulleres da súa xeración, pero tamén desenvolveu unha carreira no sector dos servizos. Nos seus últimos anos laborais, traballou na limpeza de casas e chegou a traballar no Banco Central Hispano de Cerdedo, onde se xubilou. Nos seus anos maiores, residiu nunha residencia de anciáns e tamén pasou tempo na casa de Maricarmen Varela, quen foi unha persoa moi próxima a ela.
Un dos aspectos máis destacados da vida de Julia foi a súa participación nas ruadas. Alén da súa propia casa, outro lugar emblemático para estas reunións musicais era a casa da Carrasqueira, unha veciña de Meilide que, tras falecer, deixou a súa casa á comunidade para continuar coa tradición das ruadas e festas como a do Loreto.
Maricarmen Varela, persoa moi próxima a Julia, realizou un labor esencial na conservación das coplas que Julia cantaba durante as festas e encontros. Estas coplas, transmitidas de maneira oral, forman parte da rica tradición musical galega e reflicten a sabedoría popular e a vida cotiá do rural.
Maricarmen foi anotando coidadosamente as coplas que Julia lle ía cantando, preservándoas para as xeracións futuras e asegurando que non se perderan co paso do tempo. Grazas a este traballo, podemos coñecer e desfrutar dalgúns dos versos que formaban parte do repertorio de Julia das Lourenzas. As coplas que se mostran a continuación son unha mostra desas creacións musicais, conservadas con moito agarimo por Maricarmen Varela:
Vámola alboreando
vamos alboreando,
fixen a cama no río
a auga vaima levando.
Si quieres que yo te quiera
y que te tenga cariño,
otro pajarito vuelta
dentro del corazón mío.
Debajo del alto pino
mi amante tiene la cama,
alto pino, alto la rama
mi amante tiene la cama.
Por decir viva San Roque
prendero a meu irmán,
ahora que o soltaron
viva San Roque e o can.
Túa nai díxolle á miña
polo burato da porta,
ti goberna a túa vida
que a miña nada che importa.
Hasta el reloj de la Audencia?
se quiere vengar conmigo,
que me cuenta los minutos
morena, que estoy contigo.
Si queres que o carro cante
móllale o eixo no río,
despois do eixo mollado
xa dará un asubío.
Todo el mundo es contra mi
moreno porque te quiero,
todo el mundo es contra mi
yo soy contra el mundo entero.
Rosa, Rosa, Rosiña
non regues máis a roseira,
que esta noite vai chover
e a rosa mollada non cheira.
Quen ben baila, que ben baila
o da chaquetiña longa,
índa bailaba mellor
se a tivera redonda.
Ahora que imos indo
para San Juan de Cerdedo,
moziños de Vilapouca
ahora non vós hai medo.
Aturuxa, aturuxa
ven aí aturuxando,
os mociños de Folgoso
polos carreiros baixando.
Pontevedra é boa vila
da de beber a quen pasa,
a fonte da herrería
e San Bartolomé na plaza.
Cerdediño por amores
Cerdediño por amores,
a fonte na carretera
San Juan no medio das torres.
Carballás está no alto
Barriño o ramo de palma,
Cerdedo da miña vida
Meilide da miña alma.
Aunque me veas ir, Lola
no vayas acompañarme,
buena compañía llevo
la madre de Dios del Carmen.
Es mucho lo que te quiero
y te quiero de verdad,
si España fuera mía
te daría la mitad.
Nós d'acá e vós d'alá
somos tanto coma vós,
nos comemos o carneiro
e os cornos son p'ra vós.
Debaixo da oliveira
da gusto parrandera,
ten a follla menudiña
non deixa entrar o luar.
Eu sabíache dun neno
con cabeza de repolo,
as nenas deron con el
levaron cañoto e todo.
Por decir que no me quieres
no me pongas mala cara,
que muchos van a la feria
y no van a comparar nada.
O gando vai na Revolta
o gando vai na Revolta,
vamos eu e ti Carmiña
vamos a dar unha volta.
El día que yo me case
quiera Dios que no aparezca,
ni cura ni sacristán
ni llave de la Iglesia.
El hombre que a mi me quiera
ha de ser con condición,
haciéndole yo esta seña
ha de salir al balcón.
Unha noite no muiño
unha noite non é nada,
unha semaniña enteira
esa si que é muiñada.
Se queres que a auga corra
quítalle o torrón da presa,
larguei a túa conversa
e se a larguei non me pesta.
O gaiteiro de Soutelo
foi tocar a Santa Marta,
e adormeceu o camiño
e escarallouse a gaita.
Los amores que tú tienes
son los que he dejado yo,
me alegro que te diviertas
con lo que a mi me sobró.
Ya se van los quintos madre
ya se van mi corazón,
ya se va quien me tiraba
chinitas a mi balcón.
Viva Barro, viva Barro,
viva Barriño de Arén,
viva Barro, viva Barro,
viva Meilide tamén.
Ei de ir casar a Caroi
que é terra de moito pan,
o forno da miña sobra
colle silvas polo vrán.
As mociñas de Cabenca
cando van os garabullo,
asubíanlle ós lagartos
polos buratos dos muros.
Miña sogra morreu onte
e enterreina no palleiro,
deixeille unha man fora
para que toque o pandeiro.
Madre, no se qué tienen las flores
las flores del campo Santo,
que cuando las mueve el viento
parece que están llorando.
Dame la pera que comes
da mazán un pedaciño,
dos teus labios unha fala
do corazón o cariño.
Amores ó lonxe, ó lonxe
ó cerca calquera os ten,
eu como chos teño lonxe
por eso lle quero ben.
Las calles que yo paseaba
antes eran de cristal,
ahora si las paseo
a otras le parece mal.
Te tienes por buena moza
y por buena conveniencia,
ahora te vas quedando
a la luna de Valencia.
Vexo Vigo, vexo Vigo
tamén vexo Redondela,
tamén vexo vir a auga
de Vigo para Redondela.
La palabra que me has dado
en el baño de la fuente,
como fue por arriba el agua
se la llevó la corriente.
Algún día por te ver
daba unha volta na rúa,
agora xa dou diñeiro
por no ver a sombra túa.
Mi madre por ser mi madre
y con el poder que tiene,
no es quién para privarme
de querer a quien me quiere.
La luna va para Francia
el aire la bambolea,
te quiero mejor desnuda
que otras vestidas de seda.
Eu queríame casar
miña nai dime que é cedo,
ela como está casada
non sabe a presa que eu teño.
Eu queríame casar
miña nai non teño roupa,
anda miña filla anda
que unha perna tapa á outra.
La naranja a lo maduro
el limón al verde verde,
el hombre cuando es celoso
se acuesta pero no duerme.
El señor cura no baila
porque tiene una corona,
baile señor cura baile
que Dios todo lo perdona.
O Demo cando rabea
pon as cornas do revés,
rabea Demo, rabea
que ti Demo sempre es.
El que murmura de mi
por una parte o por otra,
el que no cae en el carcho
no se le moja la ropa.
A la mar fui a por naranjas
cosa que la mar no tiene,
me dejaron mojaditas
las ondas que van y vienen.
Chamáchesme pera podre
eu a ti manzana podrida,
a pera podre se come
y la manzana se tira.
O mar tamén ten mulleres
o mar tamén ten mulleres,
cando se xunta coa area
dálle os biquiños que quere.
Baila con ela Francisco
non lle toques o mandil,
que aunque é rapaza nova
tenche o amor no Brasil.
Vale más lo que le tapa
a mi rapaza el mandil,
que toda la velocidad
que lleva el ferrocarril.
A muller que capa ós homes
está no campo de Noia,
fuxir homes, fuxir homes
que aí ven a capadora.
Eu pedinllo a unha nena
e ela díxome chorando,
esta semana non podo
que che ando de ringo-rango.
Nena que estás no canizo
bota castañas abaixo,
se non teño mandil
correreino no refaixo.
O muiño de meu pai
eu ben lle sei o tempero,
se está subido, baixalo
e se está baixo, erguelo.
O raposo vai p'ro monte
polo camiño do carro,
levo os ollos na cabeza
e o cu debaixo do rabo.
Carballeira de Tenorio
heina de mandar cortar,
cando vou para Pontevedra
quítamen a vista do mar.
Dices que no tienes cruz
para ponerle al rosario,
cásate niña y verás
que tienes cruz y calvario.
Non te cases con un viudo
que heiche de queimar a roupa,
unha volta, dúas voltas
mulleriña érache a outra.
Non te cases cun ferreiro
que é moi malo de lavar,
cásate cun mariñeiro
que ven fresquiño do mar.
Eu caseime por un ano
por ver a vida que era,
o ano vaise acabando
e solteiriña quen me dera.
Dicen que el amor es un vicio
yo digo que es padecer,
no lo sabe el que ama
lo que cuesta el buen querer.
Aparta loureiro verde,
deixa clarear a lúa,
dale claridad a mi amante
que va por la calle oscura.
Un lindo pajarito,
cierta noche herido,
refugiose en mi ventana.
Yo lo recogí complacida,
prestándole el calor que le faltaba.
Lo metí en una jaula primorosa,
doradito entre cristales lo tenía,
estaba entre las flores de mi reja,
allí cantando triste noche y día, pajarito.
Pajarito que volando vas
al mundo entero,
corre y dile a mi morena
que me encuentro prisionero.
Julia Nieto Cadavid de nova.
Julia Nieto Cadavid.
A súa nai Isolina xunto a Concha, irmá de Julia.
Parte de atrás da fotografía.
Francisco Nieto, pai de Julia.
