As ruadas
Mapa sonoro de Galicia

A Portela de Lamas, PARDESOA (SANTIAGO), Forcarei, Pontevedra

Compilador: Francisco Fernández Rei e Carme Hermina Gulías
Tipo: voces

Contido

Informante 1: Unha veciña, 50 anos, labrega.
Informante 2: Unha veciña, 76 anos, labrega.
Data: Decembro do 1983.
Gravación e transcrición: C. Hermida Gulías.
Fonte: AGO.

Detalles

I1: Poise ar ruádase, non sabes, è. Por eghèmplo, nun puèblo hai cinco ou seir mozas, è entonces alíanse è cada un dá o seu local, cada, cada... Ti, por eghèmplo, dálo ó ghuèves, eu douno o sábado i-outra dáo o domingo. Cada un dá o seu día, seu local pa te-la ruada. Entonces tèn dúas pandeiretas...

I2: È un pandeiro.

I1: È, o pandeiro eu xa non recòrdo del.

I2: Pèro habíao.

E: ¿Usté acòrdase do pandeiro?

I1: Eu do pandeiro xa non me recòrdo. Recôrdome das pandeiretas. Entonces ár dèz da noite empezaban-a ruada. ¡Unha faena limpiando o local! O que non tiña local a xeito se tal libraba unha cuadra. Se tiña ghando libraba unha, unha corte de esterco pa facer alí a ruada o día que lle tocase. Ou se cadra, tiñas amistá cunha amigha è decíarlle:

- ¡Ah, se me deixaras ti o sitio que non teño!

È cedíacho, cedíache o seu sitio pó día que che pertenecía a ti a fèsta. È entóncese botaban a ronda. Anter de empeza-la ruada púñanse nun alto, así nun sitio alto i-às que cantaban máis alto i-às que cantaban millor è tocaban, tocaban a pandeireta è cantaban, alto canto pudían pa que sentisen...

I2: Ás Santiaghas sentíanas en Lobozán.

I1: Pa que sentisen todos ester lughares, pa que or mozos viñèsen a, a...

E: Ah si, si, èra como un reclamo.

I1: Decíanlle, esto:

Velos aí vèn vindo,

vedelos aí vèn vindo;

airiños que os traen,

parecen que vèn durmindo.

Por èghèmplo, así canciós ór mozos dos outros puèblos pa que viñèran aquí á ruada è entonces empezaban. Iban pá ruada è, è tocabas ti, por eghèmplo, tocabas a ghòta, a muiñeira i-un vals è bäilabas aquelo. È despoise, tocáballe a outra moza, a outra parexa de mozas, tocare è bäilaban as outras. È despois viñan or mozos, despois sacaban a bäilar ar, ar mozas. È entonces, por eghèmplo, o que quería estar cunha moza, que tiña relaciós con èla, pois aquel púñase cara un ladiño è estaba alí toda a noite coa moza. Pèro cando lle tocaba a súa hòra de toca-lo seu baile, deixaba o mozo è iba tocar. Porque non iba tocar unha sèmpre, sèmpre, è bäila-las outras sèmpre.

I2: Á diada.

I1: Á diada, por veces. Por èghèmplo, ti è... eu mais ti tocabamos aghora, este baile, unha ghòta, unha muiñeira i-un valse. È despoise nôs ibamos bäilar è tocaban outras. È iban or vèllos i-àr vèllas, á ruada moitas.

E: (...) a vixilar, ¿non?

I1: Iban ver è mais a criticar como fan aghora tamên. È entonces había vèllas que tocaban moi bèn, è entonces aquèlar vèllas tocaban moitor bailes. Porque, claro, ninguiên quería tocar de boa ghana; de boa ghana, de boa ghana non había ninguiên que quixèse tocar. È entonces cando iba, cando iba Ermosinda de Santiagho, que èra unha boa tocadora, è iba María de Santiagho è iban esas e, case tocaban èlas toda a noite.

I2: Como as Santiaghas non ruaba naide.

I1: Tocaban èlas toda a noite porque tocaban coma serenas.

I2 Cantaban è bailaban, èran númaro un en tódolos sitios.

I1: Si, è, i-àsí che èran ar ruadas. È había, había ór ghuèves, i-ós sábados, i-ór domingos, trer días na semana.

E: Carai, non por (...)

I1: ¡Èra moita ruada! Pèro celebrábase millor, pasábase moito millor naquèlar ruadas, pasábase moito millor naquèlar ruadas que aghòra se pasa nar millores discotècas. Tiñámose candíler de ghas; de primeiro èran candíler de ghas, pèro despois xa, xa troughèmor deses de... carbur, de carbur, candíler de carburo. È, è entóncese cada moza puña o seu local è maila luz.

O Mapa Sonoro de Galicia (mapasonoro.consellodacultura.gal) é un proxecto do Consello da Cultura Galega que nace co obxectivo de ofrecer unha perspectiva xeográfica a coleccións sonoras xa custodiadas pola institución ou por outras entidades e particulares. Está especializado en coleccións de recollida antropolóxica, etnográfica, lingüística, ou de sons da natureza, ambiente ou de actividade humana.

O Mapa Sonoro parte de máis de 500 documentos sonoros distribuídos por todo o país, distribuídos en coleccións sonoras moi diversas en tipoloxía e distribución xeográfica. A cultura popular de tradición oral nos centros da terceira idade recolle lendas, contos populares e gravacións do nosos maiores. A nosa fala permite coñecer e diferenciar as variedades dialectais da lingua galega. Auga doce: viaxe sonora polo río Miño recolle os sons do gran río de Galicia, desde o paso natural do río ata as accións humanas vinculadas a el. Sons da terra permite escoitar sons da natureza pero tamén de oficios xa desaparecidos, e o Cancioneiro Antropolóxico recolle os cantares e a tradición musical das montañas do Lor e as terras de Quiroga, en Lugo.

Os usuarios poden explorar as coleccións sonoras directamente sobre o mapa de Galicia ou cruzadas a través de etiquetas que reflicten espazos, formas de contar, personaxes ou ámbitos da vida, permitindo a exploración da diversidade cultural e paisaxística de Galicia a través das súas voces e sons. Outras entidades e particulares con coleccións sonoras poderán tamén empregar a ferramenta para difundir e preservar estes valiosos materiais.

Poden contactar co Arquivo Sonoro de Galicia do Consello da Cultura Galega para calquera cuestión ao redor do Mapa Sonoro: asonoro@consellodacultura.gal ou +34 881995147.

Créditos:

Comisión Técnica do Arquivo Sonoro de Galicia

Coordinación do Mapa Sonoro: Manuel Gago

Coordinadora técnica do Arquivo Sonoro de Galicia: Cristina Pujales Prats

Técnica de son: Bea Pérez Mosquera

Deseño: Miguel Alonso
Desenvolvemento: Sixtema

O Mapa Sonoro de Galicia está aberto a integrar de xeito gratuíto coleccións de entidades, institucións e particulares. Os participantes no programa teñen acceso a ferramentas moi sinxelas de publicación que, ademáis, permiten regular a presentación dos datos ficheiros sonoros e a súa descarga. O Mapa Sonoro permite ademáis visibilizar claramente os créditos de cada un dos arquivos sonoros, respectando as atribucións e contribuíndo a visibilizar os traballos.

Avantaxes:

1. A colección intégrase nun amplo repositorio que garante unha maior visibilidade dos arquivos.

2. A conectividade interna automática entre ficheiros facilita que os arquivos se poidan visibilizar de múltiples maneiras.

3. O sistema do Mapa Sonoro de Galicia céntrase no acceso cartográfico, determinante para acadar máis interese dos usuarios galegos, moi interesados no coñecemento local. Preserva os datos persoais das fontes, como a vivenda, permitindo ao mesmo tempo coñecer a súa procedencia no territorio (nivel parroquia).

4. Ao ser un repositorio institucional, a súa permanencia no tempo está garantida.

Requisitos:

1. As coleccións teñen que ter un carácter etnográfico, antropolóxico, histórico ou de son ambiental/humano.

2. A entidade/particular que quere publicalos no Mapa Sonoro ten que ter as autorizacións e permisos legais pertinentes para a súa difusión.

3. Os ficheiros de audio deben ter unha mínima calidade técnica que permita a súa comprensión por parte do público.

Para coñecer máis, poden contactar co Arquivo Sonoro de Galicia no correo asonoro@consellodacultura.gal ou no teléfono 881995147.