Os salóns de baile

Disque cando un pobo canta expresa nas sûas cancións os seus sentimentos e xeitos de vida, ou o xeito de entendela. En Sabucedo, como en moitas aldeas galegas, a música e o baile foron elementos fundamentais da vida comunitaria. A nosa xente empregaba as sûas cantigas con diversas motivacións: dende divertirse nas foliadas ata aliviar os traballos do campo. Hoxe, grazas ao traballo de Roi Vicente Monteagudo, quen recolleu gran parte desta memoria no seu estudo inacabado "Cancioneiro do pobo de Sabucedo", podemos reconstruír un anaco desta rica historia musical. Este traballo está dispoñible na web das Músicas da Terra de Montes, contribuíndo á preservación desta tradición.

Antes da chegada dos salóns de baile, os mozos e mozas de Sabucedo reuníanse en xuntoiros, encontros que se celebraban en eiras e cubertos da aldea. Estas xuntanzas improvisadas estaban marcadas polo son das pandeiretas e as coplas tradicionais, que se transmitían oralmente de xeración en xeración. Segundo testemuñas recollidas no Cancioneiro do pobo de Sabucedo, algúns destes encontros tiñan lugar nos cubertos de Mariano Bugallo, José Ovelleiro ou María Blas. Destaca o caso do cuberto de Rosa de Moreira, quen permitiu o seu uso pola mocidade a cambio de que lle botasen o tellado, mais logo mudou de parecer e a reunión só durou un ano.

Especialmente concorridos eran os encontros na casa de Felisa, onde Antonio Monteagudo cobraba un patacón por cabeza para participar na festa. Estes encontros permitían a creación e evolución das coplas, que non só servían para divertir, senón que también funcionaban como espello dos sentimentos e acontecementos da comunidade.

Co paso do tempo, os xuntoiros foron dando paso aos salóns de baile, espazos pechados onde a música tradicional comezou a convivir con novos estilos e instrumentos. Neste contexto, a gaita, predominante ata entón, comezou a compartir protagonismo co acordeón, o que transformou a experiencia musical da comunidade.

Os principais salóns de baile de Sabucedo e arredores foron:

• Salón de Antonio Monteagudo: O máis importante de Sabucedo, onde actuaban músicos como o gaiteiro de Sorribas e acordeonistas como Diosiño, Troáns ou Leodino dos Castros. Segundo Manuel Obelleiro, nos primeiros anos este salón era frecuentado os xoves por Taboada, que levaba a súa pandeireta.

• Tanoira (nas Tres Aldeas): Outro dos espazos de baile máis populares, ao que acudían mozos de diferentes lugares.

• Tojino (na Portela): Especialmente concurrido no amencer dos domingos, era outro punto de encontro importante para os mozos de Sabucedo.

A proliferación dos salóns de baile supuxo un punto de inflexión na tradición musical de Sabucedo. Coa entrada dos novos instrumentos e repertorios, as pandeiretas e os cantos tradicionais foron esmorecendo. Con todo, a mudanza máis drástica chegou coa Guerra Civil, que interrompeu xeracionalmente a transmisión da cultura popular. A posguerra trouxo consigo un contexto social adverso, no que a emigración cara á cidade, a chegada da radio e, posteriormente, da televisión, aceleraron a desaparición de moitas destas manifestacións culturais.