Novas

Cachafeiro retratado na vellez. | // CEDIDA POR JUAN BAUTISTA ALBERTE / RUBÉN TROITIÑO

Neste día, 13 de abril de 2024, recordamos o legado de Avelino Cachafeiro Bugallo, coñecido como “O Gaiteiro de Soutelo”. Nacido o 26 de maio de 1899 e finado o 13 de abril de 1972, Avelino foi fillo de Fermín Cachafeiro e Dolores Bugallo, e irmán de Regina, Marcial, Darío, Carolina, Isabel, Bautista e Víctor Castor. Xunto con estes últimos dous e o seu pai, formaría o cuarteto “Os Gaiteiros de Soutelo” desde aproximadamente o ano 1920 ata o inicio da Guerra Civil en 1936.

Novas investigacións, lideradas por Rubén Troitiño e publicadas no proxecto “Músicas da Terra de Montes”, amosan luz sobre a vida e obra de Avelino Cachafeiro, aportando datos corrixidos e ampliados que enriquecen a nosa comprensión do seu legado.

Desde moi novo, Avelino Cachafeiro Bugallo quedou cautivado polo son da gaita, un instrumento que non só sería a súa paixón, senón tamén a súa marca persoal. Nacido nun fogar onde a música estaba presente en cada recuncho, Avelino atopou inspiración nas melodías que escoitaba dos dedos hábiles do seu avó e do seu pai, Fermín Cachafeiro. A pesar das dúbidas de Fermín sobre o futuro de Avelino como gaiteiro, o ardente amor de Avelino polo instrumento levouno a practicar ás escondidas nas montañas de Soutelo. Foi este amor o que finalmente convenceu Fermín a deixarlle a súa propia gaita, marcando o comezo dunha traxectoria musical que o convertería no lexendario “Gaiteiro de Soutelo”.

Destacando a súa habilidade como gaiteiro solista, Avelino acadou o premio ao mellor gaiteiro de Galicia no ano 1924, no concurso celebrado en Santiago de Compostela. Neste ano 2024, celebramos ese centenario. Este triunfo no concurso de gaitas converteuse nun momento histórico, sendo inmortalizado polo ilustre escritor e debuxante Alfonso Daniel Manuel Rodríguez Castelao nun artigo publicado no xornal Galicia - diario de Vigo o 10 de agosto de 1924. Neste artigo, Castelao felicitou a Avelino e creou un debuxo icónico que o representaba. A copla que acadou fama nese momento dicía: Toca, gaiteiriño, toca / meniñas, correi a vel-o / qu’é moita gaita a gaitiña / do gaiteiro de Soutelo.

Este recoñecemento non só honra a Avelino, senón tamén á rica tradición musical de Soutelo de Montes. Ademais, vale a pena mencionar que o seu irmán Víctor Castor tamén logrou un destacado terceiro posto no concurso.

Ao longo dos anos, Avelino e o cuarteto “Os Gaiteiros de Soutelo” gravaron seis discos con un total de 12 temas para a Casa Regal e emprenderon unha xira por América. Todo cambiou co inicio da Guerra Civil, que marcou o fin desta agrupación.

No ámbito persoal, Avelino casou en 1929 con Josefa Cortizo Nogueira na parroquia de Santa María de Conxo (Santiago de Compostela), unindo así a súa vida á da súa amada. O ano 1956 trouxo consigo o doloroso falecemento de Josefa, a súa esposa, o que deixou unha profunda pegada na vida de Avelino. A partir de entón, retirouse das actuacións públicas como gaiteiro, concentrándose en outros aspectos da súa vida.

Avelino Cachafeiro non só foi un virtuoso da gaita, senón tamén un emprendedor. Tivo diversos negocios, dende un bar ata unha sala de festas chamada “Changüí”, pasando por un surtidor de gasolina e incluso unha funeraria.

Na súa faceta artística, máis aló da música, Avelino destacou como pintor, escultor e poeta. Publicou un libro titulado “Voando cos ás da vida”, impreso en xuño de 1969 en Artes Gráficas do Faro de Vigo. Este libro conta cun total de 42 poemas, con prólogo de Ramón Otero Pedrayo e portada de Urbano Lugrís, e é un testemuño da versatilidade e profundidade do seu talento artístico.

A vida e obra de Avelino Cachafeiro Bugallo continúan sendo unha fonte de inspiración e admiración, recordándonos a importancia de preservar e celebrar as nosas raíces culturais galegas. O seu legado perdura en cada nota de gaita e en cada verso dos seus poemas, recordándonos a grandeza da nosa tradición musical e artística.